کاربرد جاوا اسکریپت چیست ؟ – ۱۱ مورد از مهم‌ترین کاربردها

برنامه‌نویسان سراسر جهان از زبان جاوا اسکریپت برای ساخت محتوای تعاملی و پویا در اپلیکیشن‌ها و مرورگرها استفاده می‌کنند. این زبان آن‌قدر محبوب است که طبق برآورد‌ها، برای برنامه‌نویسی سمت کلاینت ۹۷ درصد از سایت‌های جهان به کار گرفته شده است. اما انعطاف‌پذیری بالا باعث می‌شود کاربرد جاوا اسکریپت به همین مورد محدود نباشد و بتوان ده‌ها کاربرد دیگر نیز برای آن متصور شد. در ادامه با کوئرا بلاگ همراه باشید تا برخی از مهم‌ترین موارد را بررسی کنیم.

جاوا اسکریپت چیست؟

جاوا اسکریپت (JavaScript | JS) زبانی برای اسکریپت‌نویسی سمت کلاینت و سمت سرور است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تجربه کاربری (User Experience | UX) تعاملی و پویا را به وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها بیاورند. از آن‌جایی که کدها در نهایت روی کامپیوتر کاربر اجرا می‌شوند و نه روی سرور، جاوا اسکریپت گزینه‌ای ایده‌آل برای برنامه‌نویسانی است که می‌خواهند وب اپلیکیشن‌های واکنش‌گرا و سبک بسازند. علاوه بر این، به کمک Node.js می‌توانید به کدنویسی سمت سرور هم مشغول شوید.

هنگام صحبت راجع به جاوا اسکریپت نباید تفاوت‌های اساسی آن با دو زبان HTML و CSS را از یاد ببریم، هرچند که ارتباطی تنگاتنگ را میان آن‌ها شاهد هستیم. اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم، HTML یک زبان نشانه‌گذاری (Markup Language) است که به محتوای صفحات وب سامان می‌دهد. از طرف دیگر هم CSS را داریم که به طراحی عناصر صفحه وب کمک می‌کند. در این بین، وظیفه جاوا اسکریپت این است که تعامل‌پذیری را به صفحات وب بیاورد.

پس HTML بلوک‌های سازنده صفحات وب را فراهم می‌آورد، CSS قوانین و ظاهر عناصر مختلف را تعیین می‌کند و جاوا اسکریپت هم کدهای لازم برای کنترل کردن رفتار صفحه وب را در اختیارمان می‌گذارد.

بیشتر بخوانید: پایتون یا جاوا اسکریپت ؟ – مقایسه Python و JS به زبان ساده

کاربرد جاوا اسکریپت چیست ؟

به کمک جاوا اسکریپت می‌توانید تقریبا هرکاری در سطح وب انجام دهید. در ادامه خواهیم دید برخی از این کاربردهای JavaScript چیست و علاوه بر علاقه‌مندان به آموزش طراحی وب، به درد چه افراد دیگری می‌خورد.

۱.توسعه فرانت اند

اکثر وب‌سایت‌های امروزی حداقل تا حدودی از جاوا اسکریپت کمک گرفته‌اند. از این زبان برای افزودن قابلیت‌های تعاملی به صفحات وب استفاده می‌شود، مثلا منوهای کشویی، انیمیشن‌ها و فرم‌های احراز هویت. علاوه بر این با جاوا اسکریپت می‌توانید گوگل مپس را به سایت خود اضافه کنید و پلاگین‌های مختلف برای شبکه‌های اجتماعی گوناگون بسازید.

از جاوا اسکریپت معمولا برای اضافه کردن چنین ویژگی‌هایی به سایت‌ها استفاده می‌شود:

• پنهان یا نمایان کردن منوها
• افکت شناور شدن نشانگر ماوس
• پخش فایل‌های چند رسانه‌ای
• زوم کردن روی فایل‌های تصویری
• منوهای کشویی
• انواع انیمیشن‌ها
• تایمر یا شمارشگر
• گردونه‌ها و اسلایدرهای تصویری

از جمله سایت‌های مشهوری که به صورت گسترده از جاوا اسکریپت استفاده کرده‌اند می‌توان به گوگل، یوتیوب، فیسبوک، لینکدین، آمازون، توییتر و ویکیپدیا اشاره کرد.

۲. اپلیکیشن‌های وب و موبایل

در گذر زمان، شمار اپلیکیشن‌های وب و موبایلی که از جاوا اسکریپت برای ارائه رابط کاربری شسته‌رفته و قابلیت‌های گوناگون کمک گرفته‌اند افزایش چشمگیری داشته است. کاربرد جاوا اسکریپت در چنین اپلیکیشن‌هایی آن است که به طراحی رابط کاربری (مثلا دکمه‌ها، منوها و سایر عناصر) و همینطور افزودن قابلیت‌هایی مانند نقشه و پخش فایل‌های صوتی و ویدیویی کمک می‌کند.

توسعه‌دهندگان این حوزه به صورت خاص از React Native استفاده می‌کنند که فریم‌ورکی متن‌باز برای توسعه اپلیکیشن موبایل است و در کنار جاوا اسکریپت، انقلابی در صنعت اپلیکیشن‌های موبایل و وب به وجود آورده است. گذشته از React Native می‌توان به فریم‌ورک‌های دیگری مانند Ionic ،Angular و Vue نیز اشاره کرد که نقش بسزایی در توسعه اپلیکیشن‌های مدرن ایفا کرده‌اند.

ناگفته نماند که توسعه‌دهندگان می‌توانند به راحتی از جاوا اسکریپت برای ساخت اپلیکیشن روی پلتفرم‌های گوناگون استفاده کنند، از ویندوز و اندروید گرفته تا macOS و tvOS و باقی پلتفرم‌ها.

۳. اپلیکیشن‌های دسکتاپ

با استفاده از فریم‌ورک‌های گوناگون (مثلا Electron) و جاوا اسکریپت می‌توان اپلیکیشن‌های دسکتاپ هم ساخت. Electron بر مبنای Node.js طراحی شده و شرکت‌هایی مانند اسلک، گیت‌هاب و مایکروسافت به صورت مداوم از آن بهره می‌گیرند.

از جمله اپلیکیشن‌های دسکتاپی که با جاوا اسکریپت ساخته شده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• WebTorrent
• Ghost
• Beaker
• Slack
• WhatsApp

۴. بازی‌سازی

دنیای توسعه بازی هم فضای دیگری است که کاربرد جاوا اسکریپت در آن حسابی به چشم می‌آید، خصوصا بازی‌های موبایل و تحت وب. در حال حاضر انبوهی موتور بازی‌سازی مبتنی بر جاوا اسکریپت داریم که می‌توانید از گیت‌هاب به آن‌ها دسترسی پیدا کنید. از برجسته‌ترین موارد می‌شود به Phaser ،Pixi.js ،melonJS ،kiwi.js و Three.js اشاره کرد.

این موتورها فرایند بازی‌سازی را سریع‌تر و آسان می‌کنند و قابلیت‌های اضافه مانند فیزیک و انیمیشن را نیز در اختیارتان می‌گذارند. ناگفته نماند که بسیاری از وب‌سایت‌های معروف بازی‌های تحت وب مانند 1001Games و Miniclip انبوهی بازی متکی بر جاوا اسکریپت دارند.

از جاوا اسکریپت هم در ساخت بازی‌های دوبعدی و هم بازی‌های سه‌بعدی استفاده می‌شود. علاوه بر این می‌توانید از فریم‌ورک‌های مختلف جاوا اسکریپت برای ساخت بازی موبایل یا حتی دسکتاپ کمک بگیرید. برخی از معروف‌ترین بازی‌هایی که به این زبان نوشته شده‌اند، Tower Building ،2048 ،Bejeweled و Words with Friends نام دارند.

۵. اپلیکیشن‌های تک‌صفحه‌ای

از جاوا اسکریپت برای ساخت اپلیکیشن‌های تک‌صفحه‌ای (Single Page Applications | SPA) نیز استفاده می‌شود. SPA در واقع وب اپلیکیشنی است که تنها یک صفحه مبتنی بر HTML را به نمایش درمی‌آورد و محتوا براساس تعاملات کاربر با صفحه به‌روزرسانی می‌شود. SPAها معمولا با فریم‌ورک‌های جاوا اسکریپت مانند AngularJS یا React و یا Vue.js ساخته می‌شوند. جیمیل، گوگل مپس و Airbnb از مشهورترین اپلیکیشن‌های تک‌صفحه‌ای امروزی به حساب می‌آیند.

اما نقش و کاربرد جاوا اسکریپت در توسعه SPA دقیقا چیست؟ Angular.js به عنوان مثال فریم‌ورکی در سمت سرور است که انقیاد داده دوطرفه (Bidirectional Data Binding) را امکان‌پذیر می‌کند. به کمک انقیاد داده، هر زمان که مدل‌ها تغییر می‌کنند، صفحه پیش روی کاربر نیز به‌روزرسانی می‌شود. AngularJS ضمنا می‌تواند هم کنترلر و هم مدل را درون مرورگر کاربر نگه دارد.

ReactJS هم یکی دیگر از فریم‌ورک‌هایی است که در ساخت اپلیکیشن‌های تک‌صفحه‌ای کاربردی ظاهر می‌شود. از جمله مزایای این فریم‌ورک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رندر کد HTML با استفاده از جاوا اسکریپت
• تفکیک دغدغه‌ها (Separation of Concerns | SoC)
• DOM مجازی یا Virtual DOM
• مقیاس‌پذیری
• پرفورمنس بالا
• پارادایم شی‌گرایی

۶. مصورسازی داده

مصورسازی داده یا Data Visualization هم یکی دیگر از حوزه‌هایی است که نفع زیادی از وجود جاوا اسکریپت برده است. توسعه‌دهندگان می‌توانند از هر یک از کتابخانه‌های جاوا اسکریپت برای مصورسازی داده و تولید تصاویر دوبعدی و سه‌بعدی، عناصر گرافیکی، نمودارها و اشیا استفاده کنند.

جاوا اسکریپت به شما در گردآوری اطلاعات بنیادین HTML کمک می‌کند، از جمله رابط‌های برنامه‌نویسی اپلیکیشن (API) گوناگون و یا منابع خارجی داده. سپس می‌توانید از کتابخانه‌های غنی JS کمک بگیرید و اشیای مربوطه را بسازید. از جمله کتابخانه‌های سرشناس جاوا اسکریپت برای بصری‌سازی داده می‌توانیم به D3js ،ChartJS ،ThreeJS ،HighCharts و React Vis اشاره کنیم.

۷. تجربه کاربری تعاملی

همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، از جاوا اسکریپت برای ساخت رابط‌های کاربری و وب اپلیکیشن‌های گوناگون استفاده می‌شود. کتابخانه‌هایی مانند jQuery نیز ساختن عناصر تعاملی مختلف مانند منوهای کشویی، آکاردئون‌ها و مدل‌ها را آسان می‌کنند.

برخی از مهم‌ترین عناصری که می‌شود با جاوا اسکریپت پیاده‌سازی کرد را در ادامه آورده‌ایم:

• نقشه‌های تعبیه (Embed) شده درون سایت‌ها که معمولا ساختاری تعاملی دارند
• سیستم اسکرول سفارشی صفحه با سرعت متغیر
• انیمیشن‌های پاپ‌آپی که با کلیک روی دکمه‌ها به نمایش درمی‌آیند
• نمودارها و گراف‌های واکنش‌گرا
• هیت‌مپ‌هایی که فعالیت کاربران را در لحظه نشان می‌دهند
• کلیپ‌ها و ویدیوهای انیمیشنی کوتاه

در مجموع اگر بخواهید تجربه کاربری وب‌سایت خود را به شکل چشمگیری بهبود دهید، باید به سراغ جاوا اسکریپت و رابط کاربری تعاملی بروید.

۸. پلاگین برای اپلیکیشن‌های محبوب

توسعه‌دهندگان از جاوا اسکریپت برای ساخت انواع پلاگین‌ها و افزونه‌ها برای اپلیکیشن‌های محبوبی نظیر وردپرس، Adobe Creative Suite و مایکروسافت آفیس کمک می‌گیرند. هدف از ساخت چنین پلاگین‌هایی نیز بهبود ابعاد مختلف اپلیکیشن‌ها است.

به عنوان مثال انبوهی پلاگین برای نرم‌افزار فتوشاپ داریم که به شما اجازه می‌دهند ادیت‌هایی مشخص روی تصاویر بزنید یا فیلترهای مختلف را به آسانی اعمال کنید. دو مرورگر موزیلا فایرفاکس و کروم هم بی‌شمار پلاگین مبتنی بر جاوا اسکریپت دارند که تجربه کاربران از گشت‌وگذار در وب را بهبود می‌بخشند.

۹. توابع بدون سرور

توابع بدون سرور را می‌توان کدهایی توصیف کرد که در پاسخ به رخدادهای مختلف به اجرا درمی‌آیند. از این کدها معمولا برای رسیدگی به وظایف مختلف – مثلا پردازش تصویر یا ارسال ایمیل – استفاده می‌شود.

اما کاربرد جاوا اسکریپت در این میان چیست؟ Google Cloud ،Amazon Web Services و Microsoft Azure سه پلتفرم محبوب برای توابع بدون سرور جاوا اسکریپت به حساب می‌آیند که می‌توان از آن‌ها برای اجرای خدمات گوناگون، بدون میزبانی آنلاین، کمک گرفت.

مدل‌های بدون سرور نیازی به پردازش درون سرور ندارند و در عوض از چندین سرویس شخص‌ثالث یا توابع گوناگون برای اجرای عملیات استفاده می‌کنند. چنین مدلی بسیار مقرون به صرفه است و امنیت کاربران را نیز حفظ می‌کند.

۱۰. اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی

از جاوا اسکریپت در دنیای هوش مصنوعی (Artificial Intelligence | AI) نیز استفاده گسترده می‌شود و کتابخانه‌هایی مانند TensorFlow.js اجازه می‌دهند مدل‌های یادگیری ماشینی بسازید که درون مرورگر به اجرا در می‌آیند.

یادگیری ماشین و شبکه‌های عصبی

بسیاری از شرکت‌های بزرگ از جاوا اسکریپت و TensorFlow برای آموزش دادن و پیاده‌سازی مدل‌های یادگیری ماشین استفاده می‌کنند. TensorFlow در چنین حوزه‌هایی به کار می‌آید:

• مدل‌سازی آسان و سریع با رابط برنامه‌نویسی اپلیکیشن سطح بالا
• پیاده‌سازی آزمایش‌های تحقیقاتی مبتنی بر فضای ابری (Cloud) یا نرم‌افزار بومی
• به‌کارگیری سریع یادگیری ماشین روی هر پلتفرم یا مرورگری

ایرادیابی خودکار

اتوماسیون تست‌ها هم از دیگر کاربردهای جاوا اسکریپت به حساب می‌آید. کتابخانه‌های هوش مصنوعی گوناگون مانند DebbBugs از تحلیل ایستای کد (Static Code Analysis) برای یافتن باگ‌ها کمک می‌گیرند. DeepBugs ایرادیابی را براساس نام اجزای مختلف پیش می‌برد و می‌توانید از آن برای یافتن هر باگی در کدبیس جاوا اسکریپت استفاده کنید.

آزمون فاز (Fuzz Testing) هم یکی دیگر از روش‌های محبوب امروزی برای ایرادیابی به کمک هوش مصنوعی است. در این آزمون، توسعه‌دهندگان داده‌های اتفاقی را وارد برنامه می‌کنند تا رفتار آن را بسنجند. Node-fuzz هم یک ماژول نود محبوب است که شرکت‌هایی مانند گوگل و فیسبوک از آن برای تست فاز بهره می‌برند.

چت‌بات‌ها

طی سال‌های اخیر، جاوا اسکریپت در توسعه چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی که می‌توانند تعاملات انسانی را به شکل خودکار در بیاورند نیز کاربردی بوده است. Chatfuel و Botkit دو مثال از انبوه فریم‌ورک‌های JS برای توسعه چت‌بات هستند. به کمک این فریم‌ورک‌ها می‌توانید چت‌بات‌هایی بسازید که بدون هیچ نقصی، وظایف پشتیبان فنی و دستیار شخصی کاربران را برعهده می‌گیرند.

یکی از مهم‌ترین مزایای برنامه‌نویسی به زبان جاوا اسکریپت این است که می‌توانید به جای چت‌بات‌های قانون-محور و سنتی، نمونه‌های متکی بر هوش مصنوعی بسازید. در نتیجه به جای ارائه پاسخ‌های از پیش تعریف شده، چت‌بات شما در گذر زمان بهبود می‌یابد و مکالمات هم شکلی انسان‌تر خواهند داشت. چنین چت‌بات‌هایی را حتی می‌توان به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که عواطف درونی کاربر مانند حس ناراحتی، عصبانیت یا خوشحالی را تشخیص و به آن‌ها واکنش نشان دهند.

۱۱. اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی

کتابخانه‌هایی نظیر A-Frame و React VR از راه رسیده‌اند تا توسعه‌دهندگان بتوانند تجربه‌های واقعیت مجازی (Virtual Reality | VR) را خیلی ساده درون مرورگرهای وب پیاده‌سازی کنند.

با از راه رسیدن Web 3.0، واقعیت مجازی به صنعتی نوظهور تبدیل شد و جاوا اسکریپت هم نقشی اساسی در ساخت بهترین نرم‌افزارها و تجارب واقعیت مجازی ایفا کرده است. به عنوان مثال می‌شود به صنعت پزشکی و سلامت اشاره کرد. این روزها جراحان می‌توانند خیلی ساده به تمرین با واقعیت مجازی مشغول شوند و دیگر نگران موضوعاتی مانند اصول اخلاقی نباشند. ضمنا کاربرد جاوا اسکریپت را نباید در حوزه گیمینگ واقعیت مجازی نیز فراموش کرد که یک صنعت جداگانه و بزرگ به حساب می‌آید.

بیشتر بخوانید: مقایسه Bun و Nodejs – آیا ران‌تایم Bun می‌تواند جایگزین Node.js شود؟

جمع‌بندی و پاسخ به سوالات رایج پیرامون کاربرد جاوا اسکریپت

از زمان ظهور در سال ۱۹۹۵ تا به امروز، جاوا اسکریپت مسیری طولانی را پیموده و دائما بهبود یافته است. در حال حاضر رد پا و کاربرد جاوا اسکریپت را می‌توان در سراسر وب مدرن دید و همانطور که با مطالعه این مطلب متوجه شدید، در بی‌شمار حوزه دیگر نیز به کمک توسعه‌دهندگان، بازی‌سازان، محققان داده و برنامه‌نویسان می‌آید.

+ منبع: Jaydevs و ComputerScience