مسیر یادگیری پی‌اچ‌پی (PHP roadmap) – پیش‌نیازها، مهارت‌ها و دانستنی‌ها

PHP یکی از بهترین زبان‌هایی است که می‌شود برای توسعه اپلیکیشن و ساخت وب‌سایت آموخت. سهولت استفاده و بهبود مداوم این زبان برنامه‌نویسی باعث شده مسیر یادگیری PHP برای آن‌هایی که پروژه‌های باکیفیت اما عاری از پیچیدگی می‌خواهند، بسیار سرراست شود. طبق آمار منتشر شده توسط w3techs، بیش از ۸۰ درصد تمام صفحات وب با استفاده از زبان برنامه‌نویسی PHP نوشته شده‌اند. این یعنی PHP محبوب‌ترین زبان برای کدنویسی سمت سرور است. اگر شما هم به آموزش PHP علاقه‌مند شده‌اید، در ادامه این مطلب با کوئرا بلاگ همراه باشید تا نقشه راهی کامل برایتان ترسیم کنیم.

زبان PHP چیست و چطور کار می‌کند؟

PHP زبان برنامه‌نویسی متن‌بازی است که به صورت خاص برای توسعه وب (Web Development) طراحی شده است. با این زبان می‌توانید به نوشتن اسکریپت‌های کوچک، برنامه‌نویسی شی‌گرا و یا هر دو مشغول شوید.

متن‌باز بودن PHP به این معناست که هرکسی می‌تواند ساختار آن را تغییر دهد و در عمل، دو اتفاق مهم می‌افتد:

• محدودیتی در استفاده وجود ندارد: کاربران می‌توانند از PHP برای نوشتن هر پروژه‌ای کمک بگیرند و بدون هیچ‌گونه مشکل حقوقی، آن‌ها را تجاری‌سازی کنند. از طرف دیگر جامعه توسعه‌دهندگان PHP دائما در حال پیاده‌سازی بهبودهای گوناگون هستند و تمام این فرایند را آسان‌تر می‌کنند.
• یادگیری آسان: PHP گزینه‌ای ایده‌آل برای آن دسته از برنامه‌نویسانی است که تازه وارد جهان توسعه وب شده‌اند. اگر شما هم چنین شرایطی دارید، طبیعی است که آشنایی کمی با مفاهیمی مانند بک‌اند (Backend)، وب سرور (Web Server)، درخواست (Request) و بسیاری مورد دیگر داشته باشید. همینطور که در حال پشت سر گذاشتن آموزش PHP هستید، به شکلی سرراست با این مفاهیم نیز آشنا خواهید شد.

ناگفته نماند که گرچه از PHP عمدتا برای توسعه وب‌سایت استفاده می‌شود، اما کاربردهای دیگری هم دارد، نظیر پیاده‌سازی برنامه‌های تحت ترمینال یا دسکتاپ.

در مسیر یادگیری PHP چه مهارت‌هایی به دست می‌آورید؟

شغل «توسعه‌دهنده PHP» نیازمند انبوهی مهارت فنی گوناگون است که باید تمامی آن‌ها یا حداقل بخش اعظمی از آن‌ها را در گذر زمان به دست بیاورید:

• مهارت‌های ضروری: PHP، JS، Symfony ،HTML ،CSS و MySQL
• مهارت‌های اضافه: برنامه‌نویسی شی‌گرا، Zend ،JQuery و Drupal
• آشنایی کافی با معماری دیتابیس
• تسلط بر روش‌های توسعه محصول، نظیر متدولوژی چابک و فریم‌ورک اسکرام
• خودآموزی مداوم برای همگام ماندن با آخرین تکنولوژی‌ها

مسیر یادگیری PHP در سال ۲۰۲۳

اگر می‌خواهید بدانید که برای فرا گرفتن زبان برنامه‌نویسی PHP باید چه مسیری را دنبال کنید، تصویر زیر و گام‌هایی که در ادامه آورده‌ایم به تمام سؤالات شما پاسخ خواهند داد.

۱. مفاهیم فرانت‌اند (Front-End)

برای اینکه بتوانید به توسعه وب‌سایت مشغول شده و کدهای بک‌اند را بنویسید، باید بک‌اند و فرانت‌اند را به یکدیگر متصل کنید. این یعنی باید درکی بنیادین و کافی از توسعه وب فرانت‌اند داشته باشید.

۱.۱. آشنایی با توسعه وب مبتنی بر HTML

HTML ساده‌ترین بلوک سازنده وب‌سایت است که اجازه می‌دهد به آن ساختار بدهید و عناصری مانند متون، تصاویر، دکمه‌ها و موارد این چنینی را اضافه کنید. خبر خوب اینکه زبان HTML را می‌توان به شکلی سریع یاد گرفت و معمولا ظرف چند روز، بسیاری از مهارت‌های فنی ضروری را به دست خواهید آورد.

۱.۲. مهارت یافتن در CSS

اگرچه ساختار کلی وب‌سایت با زبان HTML شکل می‌گیرد، اما اگر فقط از همین زبان استفاده کنید، سایت زیبایی نخواهید داشت. اینجاست که زبان CSS وارد میدان می‌شود تا ویژگی‌هایی مانند تغییر دادن شکل و رنگ دکمه‌ها یا افزودن سایه به دکمه‌ها و متون امکان‌پذیر شوند. برای یادگیری CSS نیاز به سرمایه‌گذاری زمانی آنقدرها زیادی ندارید و خیلی سریع می‌توانید نحوه ساخت وب‌سایتی با ظاهر زیبا را بیاموزید.

۱.۳. JavaScript

یک زبان برنامه‌نویسی دیگر که به صورت همزمان با HTML و CSS استفاده می‌شود و به صفحات وب شکلی تعاملی می‌دهد، JavaScript است. با این زبان می‌توانید حالت آفلاین را به وب‌سایت اضافه کنید، صفحاتی کنش‌گرا بسازید و کدهای خود را به آسانی دستخوش تغییر کنید. یادگیری مقدمات این زبان به صورت میانگین یک ماه زمان می‌برد، اما در همین بازه با نحوه کار با کتابخانه‌های متعدد آن مانند jQuery آشنا خواهید شد.

۲. دیتابیس و کامپوزر

دیتابیس به معنای نرم‌افزاری است که تمام داده‌های وب‌سایت را در خود نگه می‌دارد، مثلا مواردی مانند داده‌های کاربران و اطلاعات حساب‌های آن‌ها. در حال حاضر انبوهی نرم‌افزار مختلف مانند MySQL، PostgreSQL و Microsoft SQL Server برای مدیریت دیتابیس داریم. اکثر این برنامه‌ها کارکردی مشابه دارند، اما بهتر است با چند نوع دیتابیس مختلف آشنا باشید تا گستره وسیع‌تری از پروژه‌ها را پیش ببرید. برای تحقق این مهم پیشنهاد می‌کنیم آموزش عملی دیتابیس کوئرا کالج را پشت سر بگذارید.

از دیتابیس که بگذریم، به عنوان یک توسعه‌دهنده PHP باید کار با «کامپوزر» (Composer) را نیز یاد بگیرید. Composer ابزاری است که فرایند «مدیریت وابستگی‌ها» (Dependencies Management) را در PHP آسان و بهینه می‌کند. اساسا این ابزار قرار است به روند متصل کردن وابستگی‌ها به یکدیگر و همینطور به‌روزرسانی‌ آن‌ها سرعت ببخشد.

۲.۱. کار با MySQL

MySQL یکی از پیشرفته‌ترین دیتابیس‌های متن‌باز ممکن برای وب‌سایت شما است که بسیاری از برنامه‌نویسان PHP از آن استفاده می‌کنند. این دیتابیس ثبات عملکرد بسیار بالایی دارد و برای بیش از ۲۰ سال در دست توسعه بوده است.

۲.۲. کار با MongoDB

MongoDB هم یک نرم‌افزار دیتابیس است که از آن برای ذخیره‌سازی داده غیرساختارمند استفاده می‌کنند. این ابزار که توسط شرکت MongoDB Inc. ساخته شده، گزینه محبوب برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان است و میلیون‌ها کاربر دارد.

۳. یادگیری PHP و Git

در ادامه مسیر یادگیری PHP بالأخره نوبت به خود این زبان برنامه‌نویسی می‌رسد. اگرچه از PHP معمولا برای توسعه بک‌اند وب‌سایت‌ها استفاده می‌کنند، اما وقتی HTML ،CSS و جاوا اسکریپت را آموخته باشید، در سمت فرانت‌اند هم کاربردهایی برای آن پیدا خواهید کرد. مهم‌ترین نکته این است که مفاهیم اولیه PHP را به روشی درست یاد بگیرید. بنابراین به جای به خاطر سپردن تمام نکات، صرفا روی ابزارهایی تمرکز کنید که ۹۰ درصد اوقات از آن‌ها استفاده خواهید کرد. سپس در گذر زمان، مهارت‌های عملی لازم را هم به دست می‌آورید.

بعد از این خوب است که توجه خود را به یادگیری و آموزش گیت نیز معطوف کنید. Git از آن ابزارهایی است که فارغ از اینکه از کدام زبان برنامه‌نویسی استفاده می‌کنید، احتمالا به شکلی روزمره به سراغش بروید. اگر بخواهیم خیلی خلاصه بگوییم، گیت ابزاری برای همکاری میان اعضای تیم است که اجازه می‌دهد حالات مختلف کدها را ذخیره کنید و در آینده به آن‌ها دسترسی یابید.

۴. بهینه‌سازی جریان کاری

یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای هر برنامه‌نویسی، سرعت است و معمولاً فرایند عیب‌یابی یا دیباگ، بیشترین تاثیر را روی سرعت پیشرفت پروژه می‌گذارد. به صورت کلی دو راهکار برای بالا بردن سرعت امور وجود دارد و بهترین و رایج‌ترین گزینه، استفاده از ابزار Xdebug است. این افزونه به شکلی آسان به پروژه شما متصل و پیکربندی می‌شود و انبوهی مزایای مختلف در اختیارتان خواهد گذاشت.

اگرچه کیفیت کدها و روش نوشتن آن‌ها را می‌توان اندکی سلیقه‌ای به حساب آورد، اما اگر در حال انجام کاری تیمی باشید، باید از استانداردهایی به‌خصوص پیروی کنید. یکی از این استانداردها PSR-12 نام دارد و با کلیک روی لینک می‌توانید فهرستی از پیشنهادات مختلف راجع به نحوه پیاده‌سازی کدها را مشاهده کنید. باید توجه داشت که PSR-12 تنها استاندارد حال حاضر در دنیای PHP نیست، اما بیشتر از بقیه به محبوبیت رسیده است.

۴.۱. کدنویسی تمیز

در نهایت برای اینکه عادت کدنویسی تمیز را در خود پرورش دهید، می‌توانید به سراغ یکی از ابزارهای Psalm یا Phan و یا PHPStan بروید. خبر خوب اینکه نیازی به یادگیری نحوه کار با تمام این ابزارها نیست و می‌توانید هرکدام را که دوست داشتید به کار بگیرید.

۵. بهبود عملکرد پروژه

نرخ پاسخ‌دهی پروژه نه‌تنها به سرورها، بلکه به کیفیت کدهایی که نوشته‌اید هم بستگی دارد. گاهی از اوقات می‌شود با کاهش تعداد درخواست‌ها از دیتابیس و یا ذخیره کردن محاسبات سنگین،‌ عملکرد کلی اپلیکیشن را بهبود داد. اینجاست که مکانیزم‌های «کش کردن» (Caching) به کمک‌مان می‌آیند. در استانداردهای PSR-6 و PSR-16، رابط‌هایی را پیدا خواهید کرد که به‌صورت خاص برای نظم دادن به این مکانیزم‌ها طراحی شده‌اند. اینکه در نهایت کدام مکانیزم را انتخاب می‌کنید، کاملا وابسته به ماهیت پروژه است.

یک روش دیگر برای افزایش سرعت پروژه، رسیدگی به امور پردازشی در پس‌زمینه است. در اینجا دو دسته‌بندی کلی برای راهکارهای بالقوه داریم. از یک سو ابزارهای زمان‌بندی وظایف – مانند Crontab – می‌توانند به وظایف عادی مانند ارسال انبوه ایمیل و محاسبه دوباره تعرفه‌ها رسیدگی کنند. از طرف دیگر هم کارگزاران پیام (Message Brokers) به شما اجازه می‌دهند عملیات‌های سنگین را به پس‌زمینه ببرید و بدون بروز مشکلی در تجربه کاربر، پیاده‌سازی آن‌ها را پایش کنید.

۶. تست و فریم‌ورک‌ها

بسیاری از تیم‌های توسعه امروزی برای کدهای خود تست نمی‌نویسند. در واقع این تصمیمی است که براساس فاکتورهای گوناگون گرفته می‌شود. اما در هر صورت بسیار مهم است که نحوه نوشتن کدهای قابل تست را درک کنید. آزمون و خطا و تمرین با PHPUnit به دانش شما در این زمینه کمک خواهد کرد.

وقتی تمام ابزارها را بررسی کردید، نوبت به یکپارچه‌سازی آن‌ها درون سیستمی جامع می‌رسد. برای اینکه چرخ را از نو اختراع نکنید، باید به سراغ یکی از فریم‌ورک‌های محبوب بروید. درون هر فریم‌ورک، مجموعه‌ای از بهترین رویکردهای ممکن را پیدا خواهید کرد و از طرف دیگر به معماری با کیفیت هم عادت می‌کنید. پیشنهاد ما این است که از میان این دو گزینه محبوب، یکی را برای خود انتخاب کنید:

• Laravel: رایج‌ترین و محبوب‌ترین فریم‌ورک امروزی برای توسعه برنامه‌های تحت وب با PHP
• Symfony:  فریم‌ورکی دقیق و کاربردی که عمدتاً در پروژه‌های سنگین استفاده می‌شود

بیشتر بخوانید: بازار کار PHP چطور است؟

۷. پروفایلینگ و پایش

زمانی که پروژه عرضه شد، باید به پایش «سلامت» آن ادامه دهید. آیا سرورها به خوبی کار می‌کنند؟ آیا با حملات DDoS روبه‌رو می‌شوید؟ ابزارهای پایش یا Monitoring به شما اجازه می‌دهند که پاسخ تمام سوالات این چنینی را پیدا کنید. کار با لاگینگ (Logging) شروع می‌شود. استاندارد PSR-3 رابط کاربری را برایتان توصیف می‌کند و Monolog هم باعث می‌شود نیازی به نوشتن سرویس لاگینگ مخصوص خودتان نداشته باشید. ابزار Sentry اجازه می‌دهد از آخرین ارورها باخبر باشید، Grafana نمودارهایی زیبا می‌سازد و Graylog و ELK هم فرایند جستجوی لاگ و بررسی رخدادها را ساده می‌کنند.

با این حال برخی از مشکلات را نمی‌شود با پایش صرف برطرف کرد. برای مثال شاید اپلیکیشن شما در برخی از بخش‌ها عملکردی بسیار کند و غیر معمول از خود به نمایش بگذارد. هنگام بروز چنین حوادثی، معمولا باید از ابزارهای پروفایلینگ (Profiling) کمک بگیرید. البته که قرار نیست دائما از چنین ابزارهایی استفاده کنید، اما خوب است که از وجود آن‌ها باخبر باشید.

چطور مسیر یادگیری PHP را برای خود کوتاه‌تر کنیم؟

حالا که به خوبی با نقشه راه یادگیری PHP آشنا شده‌اید، کار را با اشاره به چند نکته‌ای به پایان می‌رسانیم که زندگی را برایتان آسان‌تر خواهند کرد و به تمام این فرایند سرعت می‌بخشند. همینطور که مهارت‌های خود را صیقل می‌دهید، این نکات را فراموش نکنید:

• استفاده از توابع و کلاس‌های PHP

اگر می‌خواهید کاری انجام دهید که به ظاهر رایج می‌رسد، به احتمال زیاد یک تابع یا کلاس PHP وجود داشته باشد که می‌توانید از آن کمک بگیرید.

• ساخت فایل Configuration

به جای اینکه تنظیمات مربوط به اتصالات دیتابیس را به شکلی پخش و پلا ذخیره کنید، می‌توانید یک فایل پیکربندی اصلی بسازید که تمام تنظیمات را شامل شده و درون اسکریپت‌های PHP قرار می‌گیرد.

• بررسی و پاکسازی داده‌های ورودی پیش از درج آن‌ها در کوئری‌های دیتابیس

حمله تزریق (SQL Injection) اتفاقی بسیار رایج‌تر از آن چیزی‌ست که احتمالا تصور می‌کنید. بنابراین اگر می‌خواهید خودتان را از دردسرهایی بزرگ نجات دهید، همیشه داده‌های ورودی را پیش از درج آن‌ها در کوئری‌های دیتابیس بررسی و پاکسازی کنید.

• فعال نگه داشتن گزارش‌دهی خطا

همینطور که مشغول توسعه اپلیکیشن خود هستید، قابلیت‌های error_reporting و display_errors را فعال نگه دارید تا در لحظه قادر به مشاهده خطاها و شناسایی سرمنشا آن‌ها باشید.

• دم دست نگه داشتن کدهای محبوب

در تمام مسیر یادگیری PHP و حتی در مسیر شغلی خود قرار است از کدهایی یکسان، بارها و بارها استفاده کنید. بنابراین کدهای کاربردی را دم دست داشته باشید تا در وقت خود صرفه‌جویی کنید.

• استفاده از فریم‌ورک‌ها

همانطور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، بسیار مهم است که از یک فریم‌ورک توسعه اپلیکیشن وب یا یک فریم‌ورک توسعه سریع اپلیکیشن کمک بگیرید و سرعت امور را بالا ببرید.

• برقراری ارتباط با دیگر توسعه‌دهندگان PHP

با این حقیقت کنار بیایید که همه‌چیز را نمی‌دانید. حتی اگر همه‌چیز را بدانید هم هزاران نفر دیگر در سراسر جهان می‌توانند کارهای مختلف را بهتر از شما انجام دهند. بنابراین با همکاران خود در تعامل باقی بمانید و از آن‌ها درس بگیرید.

شاید علاقه‌مند باشید: پایتون یا PHP؟

سخن پایانی

حالا که به پایان مطلب رسیده‌ایم، احتمالا با ما موافق باشید که مسیر یادگیری PHP آنقدرها سخت و پیچیده نیست و صرفا اندکی پشتکار و ثبات قدم می‌خواهد. PHP یکی از محبوب‌ترین و پردرآمدترین زبان‌های برنامه‌نویسی امروزی است و اگر نقشه راهی که برایتان ترسیم کردیم را به خوبی دنبال کنید و از آموزش‌های کوئرا کمک بگیرید، می‌توانید در بازه‌ای بین ۶ ماه تا ۲ سال، تبدیل به توسعه‌دهنده‌ای شوید که حرف‌های فراوان برای گفتن در دنیای توسعه بک‌اند دارد.

منبع: Dev و JavaRevisited