تست تورینگ؛ آیا یک کامپیوتر می‌تواند مانند یک انسان صحبت کند؟

در سال ۱۹۵۰، Alan Turing، رمزنگار و ریاضی‌دان بریتانیایی، در مقاله‌اش آزمایشِ فکری بحث‌برانگیزی به نام تست تورینگ (Turing Test) را مطرح کرد. تست تورینگ یک بازیِ سه‌نفره‌ است که در آن یک کامپیوتر تلاش می‌کند تا در یک مکالمه‌ی نوشتاری با یک انسان، او را متقاعد کند که درحال مکالمه با یک انسان است نه یک کامپیوتر. علی‌رغم پیشرفت‌های بزرگی که در هوش مصنوعی حاصل شده است، هنوز هیچ کامپیوتری نتوانسته از تست تورینگ سربلند بیرون بیاید.

تست تورینگ: آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟

Alan Turing این سؤال را در سال ۱۹۵۰، در مقاله‌ی تأثیرگذارش به نام «Computing Machinery and Intelligence» مطرح کرد. این مقاله هفت سال پس از آنکه این ریاضی‌دان بریتانیایی با رمزگشایی ماشین انیگمای (Enigma) آلمانی طی جنگ جهانی دوم نامش را در تاریخ جاودانه کرد منتشر شد. در آن دوران تازه سروکله‌ی کامیپوترهای الکترونیکی ابتدایی پیدا شده بود و مفهوم هوش مصنوعی صرفاً در حد نظریه بود. 

ممکن است علاقه‌مند باشید: هوش مصنوعی چیست؟

بنابراین، تورینگ صرفا با آزمایشی فکری می‌توانست به دنبال جوابی برای سؤالش باشد: بازی تقلید. این بازی، که تست تورینگ لقب گرفته است، ساده است؛ فردی به‌عنوان بازیکن C نقش داور را بازی می‌کند و از بازیکن‌های A و B که در اتاق‌های جداگانه‌ای هستند، به‌صورت نوشتاری سؤالاتی را می‌پرسد. یکی از بازیکنان A و B، انسان و دیگری کامپیوتر است. 

داور باید تشخیص دهد که کدام بازیکن کامپیوتر است. او باید با پرسیدن سؤال از بازیکنان و ارزیابی میزان انسانی‌بودن جواب‌هایشان تشخیص دهد که کدام‌یک انسان و کدام‌یک کامپیوتر است. اگر کامپیوتر بتواند داور را متقاعد کند که جواب‌هایش از طرف یک انسان است، تست تورینگ را با موفقیت پشت سر گذاشته است. 

این آزمون به‌منظور بررسی اینکه آیا کامپیوترها می‌توانند هوشمندانه یا آگاهانه «فکر» کنند طراحی نشده بود. چراکه اساساً پی‌بردن به اینکه در ذهن یک کامپیوتر چه می‌گذرد احتمالاً غیرممکن است و حتی اگر کامپیوترها بتوانند فکر هم بکنند، فرایند تفکر آن‌ها تفاوتی اساسی با مغز انسان دارد. 

به‌همین دلیل، تورینگ سؤال اصلی‌اش را با سؤالی که می‌توانیم برایش جوابی داشته باشیم جایگزین کرد: «آیا کامپیوترهای قابل‌تصوری وجود دارند که بتوانند بازی تقلید را با موفقیت پشت سر بگذارند؟» این سؤال استاندارد قابل‌سنجشی را برای ارزیابی پیچیدگی کامپیوترها وضع کرد؛ چالشی که طی هفت دهه‌ی گذشته، الهام‌بخش دانشمندان علوم کامپیوتر و پژوهشگران حوزه‌ی هوش‌ مصنوعی بوده است. 

این سؤال جدید همچنین روشی هوشمندانه برای کنار زدن سؤالات فلسفی درمورد تعریف کلماتی مثل «هوش» و «تفکر» بود. همان طور که Michael Wooldridge، استاد و رئیس دپارتمان علوم کامپیوتر در دانشگاه آکسفورد، در جایی گفته است:

نبوغ تورینگ اینجا مشخص می‌شود. تورینگ گفت، خب تصور کنید بعد از مدت زمانی منطقی، نتوانید تشخیص دهید که یک کامپیوتر مقابل شما قرار دارد یا یک انسان. اگر ماشین بتواند شما را فریب دهد تا جایی که نتوانید تشخیص دهید که در حال گفت‌وگو با یک ماشین هستید، دیگر درباره‌ی اینکه آیا این ماشین واقعاً هوشمند است بحث نکنید، چون کار غیرقابل‌تشخیصی را انجام داده است. شما نمی‌توانید آن را از انسان تشخیص دهید، پس باید بپذیرید کاری که انجام می‌دهد هوشمندانه است.

تلاش کامپیوترها برای پیروزی در تست تورینگ

تا به امروز هیچ کامپیوتری به‌طور قطعی نتوانسته است تست هوش‌مصنوعی تورینگ را به موفقیت پشت سر بگذارد. با این حال چند مدعی قانع‌کننده داشته‌ایم. در سال ۱۹۶۶، Joseph Weizenbaum، دانشمند علوم کامپیوتر، یک چت‌بات به‌نام ELIZA را توسعه داد. این چت‌بات به‌گونه‌ای برنامه‌نویسی شده بود تا در سؤالات داور به دنبال کلمات کلیدی بگردد و با استفاده از آن‌ها جواب‌های مرتبطی را ارائه بدهد. اگر سؤال حاوی هیچ کلمه‌ی کلیدی‌ نبود، ELIZA سؤال را تکرار می‌کرد یا به‌شکلی عام جواب می‌داد.

ELIZA به‌همراه چت‌بات مشابهی که در ۱۹۷۲ توسعه داده شد و الگوهای گفتگوی اسکیزوفرنیک را شبیه‌سازی می‌کرد، توانستند برخی داورها را فریب دهند. آیا این برای پیروزی آن‌ها کافی‌ است؟ نه لزوماً. آزمون‌های تورینگ، تا حدودی به‌دلیل مبهم‌بودن قوانین و طراحی متفاوت آزمون‌ها، بحث‌های زیادی را میان دانشمندان علوم کامپیوتر برانگیخته‌اند. به‌عنوان مثال، برخی آزمون‌ها به دلیل استفاده از داورهای بی‌تجربه مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. همچنین در برخی آزمون‌ها، داورها خبر نداشتند که ممکن است در حال صحبت با یک کامپیوتر باشند.

برخی کامپیوترهای جدید، چه آن‌ها را برندگان رسمی بدانیم یا نه، عملکرد قابل‌قبولی در آزمون‌های تورینگ از خود نشان داده‌اند. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۱۴ الگوریتمی کامپیوتری با موفقیت توانست یک سوم از داوران انجمن سلطنتی بریتانیا را متقاعد کند که انسان است. اما حقه‌ای در میان بود: این الگوریتم، که یوجین گوستمن نام داشت، ادعا می‌کرد که پسر بچه‌ای ۱۳‌ساله اهل اکراین است و با این پیش‌زمینه سعی داشت انگلیسی دست‌وپا‌شکسته و جهان‌بینی محدود خود را توجیه کرده و راحت‌تر داورها را فریب دهد.

در ادامه بخش کوتاهی از گفتگوی داور تست تورینگ با گوستمن آمده است:

• [۱۵:۴۶:۰۵] داور: موسیقی مورد علاقه‌ی من جاز معاصره، تو چی؟
• [۱۵:۴۶:۱۴] یوجین: خلاصه بخوام بگم فقط باید بگم که از بریتنی اسپیرز متنفرم. همه‌ی موسیقی‌های دیگه در مقایسه با اون خوبن.
• [۱۵:۴۷:۰۶] داور: دوست داری نواختن یک ساز موسیقی رو یاد بگیری؟
• [۱۵:۴۷:۲۳] یوجین: من گوش موسیقیایی ندارم، اما خوکچه‌ی هندی‌ِ من دوست داره هرروز صبح قطعه‌ی «سرود شادی بتهوون» رو فریاد بزنه. احساس می‌کنم همسایه‌های‌ ما می‌خوان گلوش رو ببرند… راستی میشه بگی شغلت چیه؟

در سال ۲۰۱۸، Sundar Pichai مدیرعامل گوگل هنگام انتشار ویدیوئی از دستیار مجازی شرکت، به نام Duplex، که توانست با موفقیت با آرایشگاهی تماس گرفته و وقت بگیرد، از نوعی تست تورینگ غیررسمی پرده برداشت. زنی که تلفن را برداشت ظاهراً اصلاً متوجه نشد که با یک کامپیوتر صحبت می‌کند. وب‌سایت خبری Axios ادعا کرد که این نمایش تبلیغاتی احتمالاً برنامه‌ریزی شده بود. با این وجود شکی نیست که دستیارهای مجازی مدرن می‌توانند فردی را که خبر ندارد تست تورینگی در حال انجام است فریب دهند.

هوش‌مصنوعی تورینگ؛ هوش عمومی مصنوعی

در دهه‌ی ۱۹۵۰، آزمایش فکری بحث‌برانگیزی به‌نام تست تورینگ به آغاز پژوهش‌ها در حوزه‌ی نوظهور هوش‌مصنوعی منجر شد. اما علی‌رغم اینکه تاکنون هیچ کامپیوتری این آزمون را با موفقیت پشت سر نگذاشته است، قدرت محاسباتی گوشی‌های هوشمندمان بیش از ۱۰۰ هزار بار از کامپیوترهای مورداستفاده در آپولو ۱۱ بیشتر است، کامپیوترهای مدرن قادرند کدهایی مثل انیگما را تقریباً درلحظه رمزگشایی کنند، انسان‌ها را در بازی شطرنج و Go شکست دهند و حتی فیلمنامه‌هایی نسبتاً منطقی را تولید کنند.

Stuart J. Russell و Peter Norvig در کتاب «Artificial Intelligence: A Modern Approach» می‌گویند پژوهشگران هوش مصنوعی باید بر توسعه‌ی کاربردهای مفیدتر هوش مصنوعی تمرکز کنند. آن‌ها مثال جالبی را آورده‌اند: «در مقالات مهندسی هوانوردی، هدف این زمینه‌ی علمی‌ تولید ماشین‌های پرنده‌ای که به‌قدری شبیه کبوترها پرواز ‌کنند که بتوانند کبوترها را گول بزنند، تعریف نمی‌شود».

اما منظور از کاربردهای مفیدتر هوش مصنوعی چیست؟ هدف اصلی این زمینه توسعه‌ی هوش عمومی مصنوعی (Artificial General Intelligence یا AGI) است؛ کامپیوتری که مثل انسان‌ها، یا حتی بهتر از آن‌ها، قادر به درک و یادگیری دنیا باشد. مشخص نیست که این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد. Martin Ford در کتابی به نام «Architects of Intelligence» که در ۲۰۱۸ منتشر کرد، از ۲۳ کارشناس پیشروی هوش مصنوعی درخواست کرده بود که زمان پیدایش هوش عمومی مصنوعی را پیش‌بینی کنند. ۱۸ کارشناس به سؤال او پاسخ داده بودند و میانگین پاسخ‌های آن‌ها سال ۲۰۹۹ بود.

مشخص نیست چه‌زمانی هوش‌مصنوعی با قاطعیت فاتح تست تورینگ خواهد شد. اما این اتفاق مطمئناً پیش از توسعه‌ی هوش عمومی مصنوعی رخ خواهد داد.

منبع:

The Turing test: AI still hasn’t passed the “imitation game”, bigthink.com