در بوتکمپ بی‌نهایت دیجی‌کالا چه می‌گذرد؟
پیش به‌سوی بوتکمپ بی‌نهایت
برای رسیدن به محل برگزاری بوتکمپ بی‌نهایت به خیابان آزادی آمدم. درست نزدیک ایستگاه متروی بیمه، اسم «کارخانه‌ی نوآوری» چشمک می‌زند. وارد محوطه‌اش می‌شوم. بیست متر جلوتر در سمت چپ، ساختمانی وجود دارد که روی آن نوشته شده «هم‌آوا». وارد ساختمان می‌شوم. کمی جلوتر، فضای کار اشتراکی «زاویه» واقع شده که در آن افراد به‌صورت انفرادی و یا دسته‌جمعی مشغول به کار هستند. سراسر این فضا، رشد و پیشرفت را به آدم القا می‌کند. روی دیوار‌ها را که بخوانی به نوشته‌هایی مثل «from zero to hero»، «گوشه‌ی امنی برای تجربه، ساختن و یاد گرفتن» و… برمی‌خوری.
در منتهی‌الیه سمت چپِ زاویه (در زاویه‌ی زاویه!) بوتکمپ بی‌نهایت در حال برگزاری است. در کلاس سرک می‌کشم. بیست‌سی نفر شرکتکننده را می‌بینم که به صحبت‌های استاد گوش می‌دهند. منتظر می‌مانم تا عقربه‌ها ساعتِ ۱۰:۳۰ را نشان دهند. این زمان استراحت بچه‌هاست؛ آن موقع می‌شود با آن‌ها صحبت کرد. اما صحبت با اساتید سخت‌تر است؛ چون تقریباً همه‌ی زمان استراحت را به پاسخ‌دادن به سؤالات شرکت‌کنندگان بوتکمپ می‌گذرانند.
در ادامه، گزارشی از دو روز حضور من در بوتکمپ بی‌نهایت را می‌خوانید. اما پیش از آنکه ادامه دهیم، بیایید ببینیم که بوتکمپ بی‌نهایت چیست.
بوتکمپ بی‌نهایت چیست؟
بوتکمپ تابستانیِ بی‌نهایت دیجی‌کالا در دو بخش مهندسی نرم‌افزار و دواپس، با همکاری کوئرا در حال برگزاری است. هدف این است که شرکت‌کنندگان آموزش ببینند و از نزدیک با نیازمندی‌های دنیای واقعی کسب‌و‌کار آشنا شوند. شرکت‌کنندگان با گذراندن این دوره هم تکنولوژی‌های مورد استفاده در دیجی‌کالا را می‌شناسند و هم با ساختار تیم‌ها و فرایندهای کاری در یک محیط کار واقعی آشنا می‌شوند. علاوه بر این‌ها، تیم تشکیل می‌دهند و به‌صورت گروهی بر روی پروژه‌های مختلف کار می‌کنند.
یک آزمون ورودی برای شرکت در بوتکمپ در روز ۲۴ تیر برگزار شد و ۳۰۶۰ نفر در این آزمون شرکت کردند. از این تعداد در نهایت ۳۵ نفر از گروه نرم‌افزار و ۲۰ نفر از گروه دواپس موفق به ورود به بوتکمپ بی‌نهایت شدند.
گپی با شرکت‌کننده‌ها
برای اینکه بهتر از آنچه که در کلاس‌های بوتکمپ می‌گذرد، سر در بیاورم، تصمیم گرفتم با شرکت‌کننده‌ها صحبت کنم. خلاصه‌ی صحبتم با سه نفر از شرکت‌کننده‌ها را در اینجا آورده‌ام. آرین فضلی‌خانی و یک خانم از گروه نرم‌افزار، و فاطمه علی‌زاده از گروه دواپس. افرادی که هر‌کدامشان من را با سمت‌وسویی از ماجرا آشنا کردند.
آرین فضلی‌خانی، ۱۹ساله و دانشجوی رشته‌ی علوم کامپیوتر در دانشگاه شریف است. آرین می‌گوید که خیلی زود در کلاس ششم و توسط معلمش با زبان‌های برنامه‌نویسی آشنا شده. این آشنایی منجر به علاقه‌مندی او به برنامه‌نویسیِ جاوا و اندروید شده و او را به‌سمت المپیاد کشانده. البته در المپیاد هم حسابی درخشیده و مدال نقره گرفته.
داستان شرکت کردن آرین در آزمون بوتکمپ بی‌نهایت هم بامزه است. خواب بوده و یک ربع قبل از آزمون، دوستش او را از خواب بیدار کرده و گفته چنین مسابقه‌ای وجود دارد و بیا شرکت کنیم. آرین هم شرکت می‌کند، ولی چون به نظرش مسابقه را خوب نداده، امیدی به شنیدن خبر قبولی نداشته. اما صبح از طرف دیجی‌کالا با آرین تماس می‌گیرند و شب برای او ایمیل قبولی را می‌فرستند. آرین بر‌خلاف دوستش در بوتکمپ پذیرفته می‌شود.
وقتی از آرین پرسیدم که به افرادی که دوست دارند در چنین بوتکمپهایی شرکت کنند چه توصیه‌ای می‌کنی، با شوخ‌طبعی‌اش جواب داد که باید دوستی پیدا کنند که آن‌ها را یک ربع قبل از آزمون از خواب بیدار کند! او به‌طور کلی تجربه‌اش از حضور در بوتکمپ بی‌نهایت را این طور توصیف می‌کند: «تا اینجا آموزش‌ها خوب بوده و مطالب از چیزی که در اینترنت هست کامل‌تره. اینطوری که کسی بهت آموزش می‌ده، بهتر میشه فهمید.»
او سرو غذا را هم یک نکته‌ی مثبت می‌بیند. اگر‌چه از نظر آرین هنوز مانده تا هم‌کلاسی‌هایش بتوانند ذهنیت و شوخی‌های او را متوجه شوند، اما او درباره‌ی بوتکمپ می‌گوید: «تجربه‌ی خوبیه. هر شخصی حداقل یک بار باید تجربه‌ش کنه.»
شرکت‌کننده‌ی دوم، خانمی است که ترجیح داد نامش را منتشر نکنیم. او ۲۶ساله است و در حوزه‌ی علوم داده فعالیت می‌کند. در یادگیری ماشین نیاز بوده که مدل بالا بیاورد و آن را دیپلوی کند. آنجا بوده که متوجه شده چقدر در علوم داده به دانش نرم‌افزاری نیاز دارد. تصمیم داشته به‌صورت خودآموز نرم‌افزار را یاد بگیرد، اما دو سه روز قبل از برگزاری آزمونِ ورودی بوتکمپ بی‌نهایت، در سایت کوئرا متوجه آن شده و ثبت‌نام کرده.
تعدادی از سؤال و جواب‌هایمان را در زیر می‌آورم:
– به کسانی که دوست دارند امتیاز لازم را برای شرکت در این بوت‌کمپ‌ها به دست بیاورند چه پیشنهادی می‌کنی؟
– در کوئرا زیاد سؤال حل کنند، مخصوصاً سؤالات الگوریتمی را.
– پیشنهادی برای کوئرا و دیجی‌کالا داری؟
– بله. بوت‌کمپ‌های آنلاین را پیشنهاد می‌کنم. از این نظر که افراد بیشتری شانس شرکت در آن را دارند.
– جای بوتکمپ در چه حوزه‌هایی خالیه؟
– خیلی خوب میشه که بوتکمپهایی در حوزه‌های Data Science ،Front-End و Data Analysis هم داشته باشیم.
او یکی از نقاط‌قوت بوتکمپ بی‌نهایت را تیم قوی منتور‌هایی می‌بیند که همراه بچه‌ها هستند و درباره‌ی بهترین ویژگی‌های بوتکمپ این‌طور می‌گوید: «بهترین ویژگی بوتکمپ تمرین‌هاش بوده. بخش تمرین‌های PHP خیلی خوب بوده و خیلی مهندسی‌شده بود. سؤالات عالی بوده در کل. تدریس بخش الگوریتم هم خیلی خوب بود.»
به سراغ فاطمه علی‌زاده از گروه دواپس می‌روم. او در دانشگاه الزهرا رشته‌ی کامپیوتر خوانده. فاطمه می‌گوید که در اولین شرکتی که در آن کار می‌کرده، هم کار‌های بک‌اندی و هم کار‌های دواپسی به سمتش می‌آمده. آنجا بوده که به دواپس علاقه‌مند شده و خودش شروع به مطالعه درباره‌ی آن کرده. چیز‌هایی را هم پیاده‌سازی می‌کرده. در شرکت بعدی بیشتر درباره‌اش خوانده و کار انجام داده و هر‌چه جلوتر رفته، بیشتر به آن علاقه‌مند شده و تصمیمش را گرفته که در این مسیر وارد شود.
فاطمه درباره‌ی ارتباط هم‌کلاسی‌هایش در بوتکمپ می‌گوید که آن‌ها خیلی خوب توانسته‌اند با هم ارتباط بگیرند و تعامل بچه‌ها با هم خیلی بالاست. او به کسانی که علاقه‌مند به شرکت در چنین بوتکمپهایی هستند، توصیه می‌کند: «اگه تا الان نشده، نا‌امید نشن و خودشون یادگیری رو شروع کنن. به نظرم اگه مسئله‌های خود کوئرا و یا جاهایی مثل Codeforces و LeetCode و HackerRank رو حل کنن، راحت میتونن بیان و نتیجه‌ی خوبی بگیرن. علاوه بر اون شرکت در دوره‌های دواپسِ Coursera و Udemy رو هم پیشنهاد می‌کنم. با توجه به تجربیاتم صرف خوندن کافی نیست. نیازه به دیوار بخوری و آزمون‌و‌خطا کنی.»
وقتی از فاطمه پرسیدم که به نظرش جای چه بوتکمپهایی خالی‌ست، گفت: «به نظرم خوبه که علاوه بر کارگاه‌های تئوری، کارگاه‌های عملی مثل روباتیک یا Raspberry Pi هم برگزار بشه تا آدم‌ها ببینن چقدر تکنولوژی در عمل حتی مبحث جذاب‌تریه. اینجوری علاوه بر اینکه برنامه‌نویسی می‌کنن، در عمل هم نتیجه‌ی کارشون رو می‌بینن.»
فاطمه یک دغدغه‌ی اجتماعی هم دارد. او امیدوار است که در آینده دوره‌های رایگان بیشتری را شاهد باشد و روزی خودش بتواند با برگزاری دوره‌های آموزشی و یا با مشاوره‌دادن به افراد در این زمینه نقش مؤثری داشته باشد. به قول خودش: «بعضی‌ها هوش و علاقه‌اش رو دارن، اما شرایط مالی بعضی وقتا خیلی سخت میشه. خوبه که یک سری دوره‌های رایگان در حوزه‌های محبوبی مثل دواپس و AI برگزار بشه. اینجوری شرایط مالی باعث نمی‌شه افراد از این حوزه‌ها دور بیفتن.»
او به‌طور کلی بوتکمپ را با هیجان یادگیری دواپس توصیف می‌کند و می‌گوید: «حس می‌کنی که داری واقعاً وارد یه دنیای بی‌نهایت می‌شی. دواپس دقیقاً همین دنیاست.»
درون بوتکمپ بی‌نهایت
کلاس نرم‌افزار در روز‌های زوج برگزار می‌شود و شلو‌غ‌تر است. سی و اندی شرکتکننده در سر کلاس حاضرند. اما کلاس دواپس که در روز‌های فرد برگزار می‌شود، بیست نفر شرکتکننده دارد. با وجود تعداد نفرات کمتر، میزان تعاملات و صحبت‌های خیلی زیادی را در کلاس دواپس می‌بینم. در حدی که برای اینکه بتوانم جمله‌ی چند‌کلمه‌ایِ «من برای مصاحبه به چند نفر داوطلب نیاز دارم» را بگویم، باید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای صبر می‌کردم تا صحبت بچه‌ها با هم و با مسئول آموزشی‌شان تمام شود.
فارغ از اینکه در چه دوره‌ای شرکت کرده باشید، ساعت‌های ۱۰:۳۰، ۱۲:۳۰ و ۱۴:۳۰ زمان استراحت است. از این بین ساعت ۱۲:۳۰ از همه بهتر است، چون زمان ناهار است! برای ناهار باید به ساختمان دیگری رفت. بچه‌ها از راه‌پله‌ها پایین می‌روند، سر میز منتظر غذا می‌نشینند و در حالی که غذایشان را میل می‌کنند، با هم درباره‌ی مسائل درسی و کاری صحبت می‌کنند.
من روز خوبی در بوتکمپ نرم‌افزار بودم. به این دلیل که در آن روز بچه‌ها بعد از کلاس به کافه‌ای در محوطه‌ی کارخانه‌ی نوآوری رفتند، چای و باقلوا خوردند و با منتور‌هایشان صحبت کردند. می‌دیدم که بچه‌ها در گروه‌های ۷، ۸ نفره همراه با منتورشان مشغول صحبت‌اند. بعضی گروه‌ها آرام‌تر صحبت می‌کردند و بعضی‌ها پر‌سر‌و‌صداتر بودند و صدای خنده‌هایشان در فضا می‌پیچید. به‌جای اینکه بعد از این همه ساعت خسته باشند، پر از انگیزه و انرژی به نظر می‌آمدند.
با اساتید بوتکمپ بی‌نهایت
با نیما حیدری‌نسب به‌عنوان نماینده‌ای از اساتید دوره گفت‌وگو کردم. خودش می‌گوید: «دو سال و هشت‌ماهه که توی کوئرام. شایدم دو سال و نه ماه.» او در هر دو بوتکمپ نرم‌افزار و دواپس تدریس می‌کند. وقتی از او پرسیدم که تا امروز چه مطالبی در کلاس‌ها پوشش داده شده، گفت:
«در بوتکمپ نرم‌افزار عناوین درسی مختلفی رو تدریس کردیم. درباره‌ی اصول SOLID که در شیءگرایی خیلی مطرح هستند صحبت مفصلی کردیم. بچه‌ها باید تا الان دستشون اومده باشه که کلیتش چیه و چه اصولی رو باید در شیءگرایی رعایت کنن که کدشون ساختار بهتری داشته باشه. در ادامه design patternها مطرح شد. این design patternها میتونن اصول SOLID رو رعایت کنن یا نه. اونجا بحث پیاده‌سازی راه‌حل برای مسئله به شکل دقیق‌تری گفته شد. از دیتابیس گفتیم و درباره‌ی ایندکس‌ها در دیتابیس صحبت کردیم. ایندکس‌ها رو احتمالاً هر کسی باهاش آشنایی داره ولی اینجا با عمق بهتری یاد گرفتنش و اینکه دقیقاً پشت‌صحنه داره چه اتفاقی میوفته. این باعث میشه که وقتی می‌خوان از ایندکس استفاده کنن، بتونن تصمیمات بهتری بگیرن. علاوه بر این، درباره‌ی transactionها در دیتابیس صحبت شد و دانش بچه‌ها در این زمینه عمیق‌تر شد. در دواپس هم موضوع اصلی دیتابیس هست. ولی علاوه بر اون قرار هست که راجع به مسائل زیرساختی دیتابیس مثل پارتیشنینگ، شاردینگ، کلاسترینگ و این‌جور مسائل صحبت بشه که جنس دواپسی دارن.»
نیما حیدری‌نسب می‌گوید که در بوتکمپ بی‌نهایت قرار است که هم دانش فنی افراد تقویت شود و هم روی مهارت‌های نرم کار کنیم. از نظر او: «مهارت‌های نرم خیلی مهمه. مثلاً اینکه بچه‌ها بتونن تو یه تیمی با هم تعامل داشته باشن، حتی شاید از بحث‌های فنی کار هم مهم‌تر باشه. بچه‌ها این رو در قالب تمرین‌هایی که دارن و پروژه‌ای که حدوداً نصف زمان بوتکمپ رو به خودش اختصاص داده خیلی خوب با هم تمرین می‌کنن و یاد می‌گیرن. یک سری ورکشاپ هم در ادامه دارن که قراره درباره‌ی این مسائل خیلی دقیق‌تر صحبت بشه و در عمل هم، در پروژه و تمرین‌هاشون پیادش کنن.»
از اساتید دیگر دوره هم می‌شود به امین انوری سرور از تیم کوئرا اشاره کرد که data structure را تدریس می‌کند. ایمان غفوری نیز از توسعه‌دهنده‌های مطرحِ نرم‌افزار‌های متن‌باز است و افرادی که با فریم‌ورک لاراول کار می‌کنند حتماً او را می‌شناسند. او بخشی از اصول SOLID را تدریس می‌کنند. مجتبی سوری هم تیم‌لید بک‌اند اسنپ‌فود است و فریم‌ورک سیمفونی را آموزش می‌دهد.
در بوتکمپ دواپس هم احمد رفیعی از senior DevOps engineerهای کشور که تجربه‌ی کار در کمپانی‌های بزرگی مثل دیوار، ستون و ابر آروان را دارد، Docker و Kubernetes را تدریس می‌کند. محمد جعفری، senior software engineer از کوئرا، درباره‌ی اسکریپت‌نویسی با پایتون و Bash صحبت می‌کند. هادی آزاددل که از DevOps engineerهای ستون است، مباحث لینوکس و Nginx و Ansible را تدریس می‌کند. آقای سید مصطفی افزونی هم که یکی دیگر از DevOps engineerهای ستون است، مبحث Prometheus و Grafana را آموزش می‌دهد. همچنین آقای حسین یوسفی مبحث CI/CD را با استفاده از تکنولوژی Jenkins تدریس می‌کنند. در نهایت هم نیما حیدری‌نسب هم مسائل زیرساختی دیتابیس را درس می‌دهد.
یک قدم به عقب: چرا بوتکمپ بی‌نهایت برگزار شد؟
تا اینجا درباره‌ی زوایای مختلف بوتکمپ بی‌نهایت صحبت کردیم. اما حالا قدمی به عقب بگذاریم و درباره‌ی این صحبت کنیم که چرا بوتکمپ بی‌نهایت برگزار شد.
بوتکمپ بی‌نهایت از دل یک نیاز به وجود آمد. دیجی‌کالا روز‌به‌روز گسترده‌تر می‌شود. خودشان می‌گویند که از سال ۹۲ تا امروز، هر سال دو برابر شده‌اند. این گسترش مستلزم این است که نه‌تنها تعداد کارکنان، بلکه تعداد محصولات و حتی شرکت‌های دیجی‌کالا هم بیشتر شود؛ شرکت‌های جدیدی مثل دیجی‌فای، دیجی‌نکست و دیجی‌پی هم حاصل همین برنامه‌ی بزرگ‌شدن دیجی‌کالا هستند.
اتفاقات بزرگ‌تری هم در راه است. دیجی‌کالا قصد دارد تجربه‌ی مثبت خودش را در حوزه‌ی تجارت الکترونیک با کسب‌و‌کار‌های دیگر در میان بگذارد. در سال‌های آینده قرار است هر بازیگری در حوزه‌ی تجارت الکترونیک این امکان را داشته باشد که از دیجی‌کالا سرویس بگیرد و این یعنی نیاز است که دیجی‌کالا تیم‌هایش را با سرعت هر‌چه بیشتری بزرگ‌تر کند.
تیم مهندسی دیجی‌کالا در رشدی که دیجی‌کالا تا به الان داشته بسیار مؤثر بوده و حالا این تیم باید به‌سرعت بزرگ‌تر شود. در اتاق فکر دیجی‌کالا راهکار‌های مختلفی بررسی شده و یکی از بهترین‌ها برگزاری بوتکمپ بوده. افرادی که از بوتکمپ بی‌نهایت به استخدام دیجی‌کالا در می‌آیند، آموزش دیده‌اند و در بدو ورود اطلاعات خوبی از کاری که قرار است انجام دهند دارند. چه چیزی بهتر از این؟
دست‌اندر‌کاران بوتکمپ بی‌نهایت چه می‌گویند؟
با دو نفر از دست‌اندر‌کاران برگزاری بوتکمپ بی‌نهایت صحبت کردم. حمید شجاعی، HR Business Partner از تیم دیجی‌کالا و امین خالقی، اسکوادلیدر کالج از تیم کوئرا. اما همان طور که خودشان هم می‌گویند آن‌ها نماینده‌ای از ده‌ها نفری هستند که برای این بوتکمپ زحمت کشیده‌اند.
از حمید شجاعی درباره‌ی برنامه‌ی برگزاری بوتکمپ پرسیدم. از صحبت با او متوجه شدم که به‌طور جدی در خردادماه بوده که بوتکمپ برنامه‌ریزی شده. در تقسیم وظایفِ شکل‌گرفته درسنامه‌ها و محتوای فنی به کوئرا واگذار شده و دیجی‌کالا یک سری کار‌های اجرایی را بر عهده گرفته. بعد از آن را هم که دیگر می‌دانیم: برگزاری بوتکمپ را به‌طور رسمی در اواسط تیر اعلام کرده‌اند و در۲۴ تیر هم آزمون برگزار شده. اما بعد از آزمون، دیجی‌کالا یک هفته‌ی نفس‌گیر را داشته و تیم ده نفره‌ی منابع انسانی دیجی‌کالا در این مدت بیش از ۳۰۰ مصاحبه با برگزیدگان آزمون انجام داده. به قول حمید شجاعی: «خیلی کار سختی بود. برای اینکه بهترین‌ها وارد بوتکمپ بشن و بهترین انتخاب رو داشته باشیم.»
حمید شجاعی درباره‌ی رابطه‌ی دیجی‌کالا با کوئرا این‌طور می‌گوید: «ما قبلاً هم با کوئرا همکاری داشتیم. همکاریمون از سه سال پیش شروع شد. اون موقع تعدادی مهندس نرم‌افزار جونیور می‌خواستیم. من با کوئرا ارتباط گرفتم. آذر یا آبان ۹۸ بود. یه مسابقه از سمت کوئرا برگزار شد و این چند نفر به تیم ما اضافه شدن. اتفاقاً اون‌ها هنوز هم در دیجی‌کالا هستن و یکیشون سینیور شده و از منتور‌های بوت‌کمپه. این شروعش بود. بعد دیدیم چقدر خوب. این رو هر فصل ادامه بدیم. الان هم دو ساله که هر فصل داریم با هم مسابقه برگزار می‌کنیم و هشت سری شده تقریباً. این ارتباط هی نزدیک‌تر و پررنگ‌تر شده و من به آینده‌ش خیلی خوش‌بینم. این همکاری، خیلی خفن داره شکل می‌گیره و جلوتر کلی کارای جدیدتر انجام میشه.»
او می‌گوید: «شناخت کوئرا از بازار دانشجویی کشور و نیاز‌ها و توانایی‌هاشون خیلی خوبه. نزدیکی کوئرا به جامعه‌ی دانشجویی برای ما امتیاز مثبتی هست. ما قبلاً هم در مسابقات و ایونت‌هایی مثل اسکیل‌آپ همکاری قبلی داشتیم. فکر کردیم می‌تونیم تجربه‌ی خوبی داشته باشیم و تا الان هم تجربه‌ی خیلی خوبی بوده.»
امین خالقی، اسکوادلیدر کالج کوئرا، هم معتقد است که این‌ها تازه شروع راه است و برای آینده برنامه‌هایی جدی وجود دارد. او می‌گوید: «من خیلی لذت می‌برم از این اتفاق! که آدما با یه پیش‌نیاز حداقلی میتونن از یک مجرا و یک پلتفرم خیلی عمومی و در دسترس وارد یه مسابقه‌ای بشن و برن تو فرایند آموزش و جذب و استخدامِ یکی از شرکت‌های برتر کشور. این خیلی لذت‌بخشه. من امیدوارم این تو همه‌ی حوزه‌ها بتونه اتفاق بیفته و یه جورایی همه جوونایی که الان دانشجو هستن و شرایطش رو ندارن یا فکر می‌کنن هیچ‌وقت تو این شرکت‌ها جایی ندارن، راه براشون باز بشه و بتونن بیش از پیش بدرخشن.»
کلام پایانی
آنچه که خواندید گزارشی بود از تجربه‌ی دو روز حضور من در محل بوتکمپ بی‌نهایت دیجی‌کالا. جایی که به قول یکی از شرکت‌کننده‌ها قرار است یک «نقطه‌ی شروع» باشد؛ نقطه‌ی شروعی برای یک بازی بی‌نهایت. در پایان روز، بچه‌ها یکی‌یکی محل بوتکمپ را ترک می‌کنند. چراغ کلاس‌ها خاموش می‌شود. اما به گمانم چراغی که این تجربه در ذهن آن‌ها روشن کرده، به این راحتی‌ها خاموش نخواهد شد.
