توسعه کم کد و بدون کد (Low-Code/No-Code) چیست؟ – کاربردها، مزایا و معایب
این روزها انبوهی پلتفرم و متد مختلف برای توسعه نرم‌افزار و اپلیکیشن داریم که به توسعه‌دهندگان و علاقه‌مندان به آموزش برنامه نویسی اجازه می‌دهند وظایف خود را هم به روش‌های سنتی و هم روش‌های مدرن پیش ببرند. یکی از این متدهای مدرن، توسعه کم کد و بدون کد (Low Code/No Code | LCNC) است که همین حالا صنعت توسعه نرم‌افزار را دگرگون کرده و در آینده نیز تغییراتی گسترده در نحوه پیش‌برد پروژه‌ها پدید خواهد آورد. در ادامه این مطلب با کوئرا بلاگ همراه باشید تا با همه‌چیز راجع به توسعه کم کد و بدون کد آشنا شویم و اثر بالقوه آن بر کسب‌وکارها را درک کنیم.
توسعه کم کد چیست؟
برنامه نویسی یا توسعه کم کد (Low-Code Development) نوعی رویکرد «توسعه سریع اپلیکیشن» (Rapid Application Development | RAD) است که به شما اجازه می‌دهد با کنار هم گذاشتن بلوک‌های بصری و رابط‌های کاربری ساده، کدهای پروژه خود را به صورت خودکار بنویسید. این اتوماسیون به توسعه‌دهندگان کم کد اجازه می‌دهد به جای کدنویسی، روی توسعه اپلیکیشن ایده‌آل خود و متمایز کردن آن از رقبا متمرکز باشند. به عبارت دیگر، توسعه کم کد در جایی بین کدنویسی دستی و توسعه بدون کد قرار می‌گیرد و کاربران در نهایت می‌توانند کدهای دستی را به کدهایی که به صورت خودکار تولید شده‌اند، اضافه کنند.
از فرایند توسعه کم کد می‌توان برای پیش‌برد گستره وسیعی از پروژه‌ها کمک گرفت، از پلتفرم‌های مدیریت کسب‌وکار و اپلیکیشن‌های موبایل گرفته تا ابزارهای سازمانی، پلاگین‌ها و تکنولوژی‌های ابری مانند کتابخانه‌های یادگیری ماشین و اتوماسیون رباتیک.
توسعه بدون کد چیست؟
توسعه بدون کد (No-Code Development) هم نوعی رویکرد RAD است که معمولا آن را زیرمجموعه‌ای برای توسعه کم کد و ماژولار به حساب می‌آورند. درحالی که توسعه‌دهندگان کم کد معمولا باید بخشی از کار را با کدنویسی و اسکریپت‌نویسی دستی پیش ببرند، توسعه کم کد نیاز به هیچ‌گونه کدنویسی ندارد و با اتکای کامل بر ابزارهای بصری پیش می‌رود.
از جمله مثال‌های مناسب برای توسعه بدون کد می‌توان به اپلیکیشن‌های خدمت‌رسانی خودکار، اپلیکیشن‌های وب و موبایل، پلتفرم‌های مدیریت محتوا و ابزارهای ساخت خط لوله داده اشاره کرد. توسعه بدون کد ضمنا گزینه‌ای ایده‌آل برای توسعه اپلیکیشن‌های مستقل، رابط‌های کاربری سرراست و اتوماسیون‌های ساده به حساب می‌آید.
مزایای توسعه کم کد و بدون کد که باید بدانید
با افزایش محبوبیت پلتفرم‌هایی که امکان توسعه کم کد و بدون کد را مهیا می‌کنند، کسب‌وکارهایی که به سراغ چنین پلتفرم‌هایی می‌روند باید منتظر مزایای فراوان در فرایندهای خود باشند.
در ادامه برخی از این مزایا را با یکدیگر بررسی می‌کنیم:
- سهولت در کار: با توجه به اینکه اپلیکیشن‌ها کاملا از نو ساخته نمی‌شوند، فرایند توسعه بسیار آسان‌تر خواهد بود و می‌توان عمدتا روی نیازها و خواسته‌های کاربران تمرکز کرد. در واقع پلتفرم‌های LCNC بزودی منجر به شکل‌گیری جهانی می‌شوند که در آن نیازی به دانش کدنویسی ندارید و صرفا به کامپیوتر می‌گویید که لازم است چه کاری انجام دهد.
- توسعه سریع‌تر: با توجه به اینکه توسعه‌دهندگان می‌توانند اجزای اصلی اپلیکیشن را به سادگی پیاده‌سازی و سفارشی‌سازی کنند، فرایند توسعه خیلی سریع پیش می‌رود. علاوه بر این می‌توان از اپلیکیشن‌ها، فرایندها و جریان‌های کاری از پیش‌آماده نیز کمک گرفت. آمار و ارقام نشان می‌دهند که توسعه کم کد و بدون کد می‌تواند تا ۲۰ برابر سریع‌تر از کدنویسی سنتی باشد.
- اتوماسیون هرچه بیشتر: با پیاده‌سازی قوانین بنیادین در تصمیم‌گیری کامپیوتری، کاربران می‌توانند جریان‌های کاری خود را در سیستم‌های اتوماسیون پیاده‌سازی کنند. بسیاری از ابزارهای LCNC امروزی از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در خودکارسازی فرایندها براساس اطلاعات موجود کمک می‌گیرند.
- هزینه کمتر: با کاهش مدت‌زمان توسعه، در مصرف سایر منابع نیز صرفه‌جویی خواهد شد. توسعه کم کد و بدون کد باعث می‌شود وظایف پیچیدگی کمتر داشته باشند و در نتیجه، هزینه و انرژی کمتری صرف رسیدگی به آن‌ها شود.
- یکپارچه‌سازی آسان‌تر داده: با ساخت جریان‌های کاری موثری که جمع‌آوری، اشتراک‌گذاری، پردازش و ذخیره‌سازی داده را پیش می‌برند، یکپارچه‌سازی داده (Data Integration) با سهولت و انعطاف‌پذیری بیشتر محقق می‌شود. ابزارهای LCNC به کاربران اجازه می‌دهند که داده را به آسانی در فرایند خود بیابند، درک کنند و به کار ببندند. به این ترتیب با اعتماد به نفس بیشتری به تخصیص منابع و تصمیم‌گیری راجع به کسب‌وکار می‌پردازید.
- چابکی بیشتر: با دسترسی به توسعه سریع و آسان می‌توانید واکنشی سریع‌تر به فرصت‌های بازار نشان دهید و به سرعت نیازهای کاربران را برطرف کنید. علاوه بر این، به خاطر سهولت کار با پلتفرم‌های LCNC، توسعه‌دهندگان می‌توانند با ایده‌های جدید آزمون و خطا کنند و در عین حال، از سرمایه‌گذاری‌های کلان بی‌نیاز باشند. این را نیز فراموش نکنیم که با دسترس‌پذیری هرچه بیشتر به فرایندهای توسعه نرم‌افزار، افراد بیشتری وارد این جهان می‌شوند و در تولید تکنولوژی‌های جدید مشارکت می‌کنند.
- تجربه بهتر برای مشتریان: با به‌روز نگه داشتن اپلیکیشن‌ها و جریان‌های کاری و همینطور واکنش دادن به بازخوردهای مشتریان، تجربه‌ای بهتر برای آن‌ها پدید می‌آورید و آن‌ها را به مشتریان وفادار تبدیل می‌کنید.
- امنیت و محافظت از حریم شخصی: توسعه کم کد و بدون کد به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد به سراغ وظایف حساسی بروند که نمی‌توان آن‌ها را برون‌سپاری یا به اشخاص ثالث واگذار کرد. به این ترتیب، خطر رخنه امنیتی و جرائم سایبری به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد.
تفاوت میان توسعه کم کد و توسعه بدون کد چیست؟
هم‌پوشانی میان دو رویکرد کم کد و بدون کد آنقدر زیاد است که معمولا تفاوت‌ها از چشم دور می‌مانند. در ادامه می‌بینیم که مهم‌ترین تفاوت‌های توسعه کم کد و بدون کد چیست و هنگام انتخاب میان این دو باید به چه مواردی دقت کنید.
مشتریان هدف
- توسعه کم کد برای آن دسته از توسعه‌دهندگان حرفه‌ای مناسب است که می‌خواهند به سرعت از مراحل ابتدایی توسعه عبور کنند و تمرکز خود را فرایندهای پیچیده‌تری بگذارند که منجر به نوآوری و تعدد قابلیت‌ها می‌شوند. با اتوماسیون جنبه‌های استاندارد کدنویسی و عدم اتکا بر سینتکس یا قواعد نحوی هر زبان برنامه نویسی، افراد بیشتری می‌توانند وارد این جهان شوند.
- توسعه بدون کد اما برای کسب‌وکارها و افرادی ساخته شده که در حوزه خود تخصص دارند، اما لزوما از مهارت‌های کدنویسی برخوردار نیستند. استارتاپ‌های کوچک، تیم‌هایی که به صورت هیبریدی کار می‌کنند و همینطور تیم‌های غیر فنی (مانند تیم منابع انسانی و تیم امور مالی و قانونی) نیز نفع فراوان از فرایندهای توسعه بدون کد خواهند برد.
کاربردها
- توسعه بدون کد گزینه‌ای معرکه برای اپلیکیشن‌های فرانت‌اندی است که به شکلی سریع و صرفا با کشیدن و انداختن اجزای رابط کاربری ساخته می‌شوند. بنابراین از بهترین گزینه‌ها برای توسعه بدون کد می‌شود به رابط‌های کاربری اپلیکیشنی اشاره کرد که نیاز به منابع داده، گزارش‌دهی، آنالیز و ایمپورت و اکسپورت داده دارد. علاوه بر این از توسعه بدون کد می‌شود در رسیدگی به وظایف مدیریتی خسته‌کننده (مثلا ساخت گزارش‌های مبتنی بر اکسل) کمک گرفت. چنین پروژه‌هایی معمولا در اولویت قرار نمی‌گیرند و در عین حال می‌توانند تیم را از شکست نجات دهند.
- توسعه کم کد را می‌توان با دسترسی به کتابخانه‌هایی بسیار غنی پیش برد و اپلیکیشن‌هایی واقعا سنگین و پیچیده ساخت. علاوه بر این، امکان یکپارچه‌سازی با سایر اپلیکیشن‌ها و رابط‌های برنامه‌نویسی (API) نیز وجود دارد تا هم به منابع داده گوناگون دسترس یابید و هم تدابیر امنیتی موثرتری به کار بگیرید.
سرعت
- توسعه کم کد نیاز به آموزش و هزینه‌های زمانی بیشتر دارد و در عین حال، فرصت‌های بیشتری برای سفارشی‌سازی به ارمغان می‌آورد. اگرچه سرعت توسعه در این روش کمتر از توسعه بدون کد خواهد بود، اما همچنان به مراتب سریع‌تر از توسعه سنتی به حساب می‌آید.
- توسعه بدون کد به خاطر اینکه کاملا بصری پیش می‌رود، نیاز به زمان کمتری نسبت به توسعه کم کد خواهد شد. از سوی دیگر، کدها به صورت خودکار نوشته شده‌اند و بنابراین تعداد خطاهای بالقوه در مرحله تست نیز کاهش می‌یابد. در صورتی که پیکربندی و جریان داده به درستی پیاده‌سازی شود، همه‌چیز با بالاترین سرعت ممکن پیش خواهد رفت.
سیستم‌های باز و بسته
- توسعه کم کد در واقع سیستمی باز است که به کاربر اجازه می‌دهد قابلیت‌ها را با کدنویسی دستی گسترش دهد. این یعنی شاهد انعطاف‌پذیری بیشتر و امکان استفاده مجدد از فرایندها و کدها هستیم. برای مثال کاربر می‌تواند پلاگینی سفارشی بسازد و منابع داده گوناگونی را به آن متصل کند که کاربردهایی مشخص را به همراه می‌آورند و امکان استفاده مجدد دارند. با این حال باید در نظر داشت که به‌روزرسانی‌ها و پچ‌های جدیدی که برای اپلیکیشن‌های کم کد می‌سازید را باید با کدهای دستی تست کنید.
- توسعه بدون کد سیستمی بسته‌تر است که تنها با مجموعه‌ای از قالب‌های آماده گسترش می‌یابد. این یعنی موارد کاربرد و دسترسی‌ها به پلاگین‌ها و قابلیت‌های یکپارچه‌سازی کمتر می‌شود، اما سازگاری با نسخه‌های قدیمی (Backward Compatibility) آسان‌تر خواهد بود، زیرا هیچ‌یک از کدهایی اپلیکیشن به صورت دستی نوشته نشده‌اند و تداخلی در ورژن‌های آتی به وجود نمی‌آورند.
تهدیدهای امنیتی پنهان
- اگرچه هم توسعه کم کد و هم توسعه بدون کد دغدغه‌های امنیتی متعدد به همراه می‌آورند، اما خطرات امنیتی بیشتری اپلیکیشن‌های بدون کد را تهدید می‌کنند، چرا که با مداخله اندک و یا هیچ‌گونه مداخله‌ای از سوی تیم‌های امنیتی توسعه می‌یابند. در نتیجه این موضوع ممکن است زیرساختی موازی شکل بگیرد که به صورت دقیق پایش نمی‌شود و انبوهی آسیب‌پذیری و مشکل فنی به همراه می‌آورد.
- از سوی دیگر اما فرایندهای کم کد کماکان زیر نظر تیم‌های آی‌تی پیش می‌روند تا از کنترل و مدیریت هرچه بهتر آن‌ها اطمینان حاصل شود.
کاربردهای توسعه کم کد و بدون کد در توسعه اپلیکیشن
بنابر تازه‌ترین نظرسنجی‌ها، تا پایان سال ۲۰۲۴ میلادی، بالغ بر ۶۵ درصد اپلیکیشن‌های جهان با پلتفرم‌های LCNC ساخته می‌شوند. هرچه کسب‌وکارها و سازمان‌های بیشتری از این ابزارها استفاده کنند، تعدد قابلیت‌ها و پیچیدگی آن‌ها افزایش می‌یابد و توسعه کم کد یا بدون کد، راه خود را به صنایع هرچه بیشتر باز خواهد کرد.
در ادامه، چند مثال از کاربردهای توسعه کم کد و بدون کد را با یکدیگر بررسی می‌کنیم:
- شرکت‌هایی که در زنجیره‌های تامین نقش دارند می‌توانند با LCNC بر چالش‌های گوناگون – مثلا تاخیرهای ناشی از پاندمی، تحریم‌های تجاری و تغییرات اقلیمی – که همگی می‌توانند زنجیره تامین را کاملا متوقف کنند، فائق بیایند. ابزارهای LCNC به سه روش به حل این چالش‌ها کمک می‌کنند:
- توسعه اپلیکیشن‌های کنش‌گرا و نوآورانه برای همکاری میان تیم‌های مختلف و افزایش پایش‌پذیری هر مرحله از زنجیره تامین
- ساخت جریان‌های کاری خودکار و فرایندهای تجاری مختلف برای مدل‌سازی، پایش و بهبود عملیات‌های زنجیره تامین، از تامین کالای خام تا ارسال محصول به منزل مشتری
- دیجیتالی کردن داده‌ها و اسناد قدیمی و یکپارچه‌سازی آن‌ها با داده‌های جدیدتر، با هدف تحلیل دقیق فرایندها و تصمیم‌گیری آگاهانه
- شرکت‌های تولیدکننده می‌توانند با توسعه کم کد و بدون کد، فرایندها را مدل‌سازی کنند و با کارخانه‌های هوشمند و محیط‌های تولید دیجیتال، عملیات‌های خود را به تکامل برسانند. LCNC منجر به استفاده حداکثری از پتانسیل‌های اتوماسیون فرایندهای رباتیک و مدیریت اینترنت اشیا (IoT) نیز می‌شود.
- تیم‌های حسابداری و امور مالی می‌توانند اپلیکیشن‌های درون‌سازمانی و سفارشی بسازند که گستره وسیعی از جریان‌های کاری و فرایندهای مدیریت اطلاعات را در بر می‌گیرند. برای مثال با تعریف جریان‌های کاری ضروری برای اظهار مالیاتی، شرکت‌های حسابداری می‌توانند تمام فرایند گزارش‌دهی مخارج و درآمد را برای مشتریان خود آسان کنند، اطلاعاتی تمیزتر در اختیار بانک‌ها قرار دهند و کاغذبازی‌ها و تبادلات ایمیلی را به حداقل برسانند.
- تیم‌های منابع انسانی می‌توانند با پلتفرم‌های LCNC به سفارشی‌سازی آگهی‌های فرصت شغلی بپردازند، فرایند استخدام را اتوماسیون کنند، کاندیداها را از فیلترهای گوناگون عبور دهند و برنامه‌های کامل برای آموزش دادن منابع انسانی تدارک ببینند. مهم اینکه تمام این کارها را می‌توان بدون کوچک‌ترین نیازی به منابع و تخصص تیم‌های فنی انجام داد.
- واحد‌های آی‌تی با استفاده از پلتفرم‌های توسعه کم کد و بدون کد فرایندهای پیچیده را سرراست خواهند کرد و چابکی و بهره‌وری را بالا می‌برند. علاوه بر این هرچه دسترسی به برنامه‌نویسی برای عموم مردم آسان‌تر باشد، سازمان‌ها راحت‌تر گلوگاه‌ها را برطرف و از اضافه‌کاری جلوگیری خواهند کرد. تیم‌های فنی در عین اینکه بر فرایند توسعه نظارت کامل دارند، از وظایف تکراری و وقت‌گیر آسوده می‌شوند و دقیقا به همین دلایل به چنین تیم‌هایی پیشنهاد می‌شود که LCNC را به چشم یک تهدید نبینند و آن را محیط کار چابکی به حساب آورند که فضای کافی برای نوآوری و بهره‌وری در بالاترین سطح را در اختیارشان می‌گذارد.
- اتوماسیون فرایندها هم یکی از نیازهای مدرن شرکت‌هایی است که می‌خواهند بهره‌وری را بیش از پیش بالا ببرند. در رویکرد اتوماسیون فرایند رباتیک (Robotic Process Automation | RPA)، نرم‌افزارها و بات‌هایی که قابلیت خودآموزی دارند، برنامه‌ریزی می‌شوند تا با شبیه‌سازی رفتارهای انسانی، به وظایف روزمره و تکراری رسیدگی کنند. برای مثال می‌توان خواندن و وارد کردن داده، استخراج داده از اسناد و انبوهی وظیفه قاعده‌مند دیگر را به این شکل پیش برد. اگرچه بات‌های RPA می‌توانند خودآموزی کنند، اما قادر به بازنویسی «قواعد» بنیادین در فرایندهای تجاری نیستند و برای بهبود خروجی باید از اپلیکیشن‌های کم کد یا بدون کد کمک گرفت.
جمع‌بندی و پاسخ به سوالات متداول پیرامون توسعه کم کد و بدون کد
در نهایت باید گفت که بدون هیچ تردید، فرایندهای توسعه کم کد و بدون کد قرار است تغییراتی بزرگ در نحوه توسعه نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها پدید آورند و با گذشت هر روز، اپلیکیشن‌های بیشتری به این شکل ساخته خواهد شد. در عین حال، نمی‌توان گفت که این رویکردها آینده برنامه‌نویسی هستند و انتظار می‌رود برای سالیان سال، تقاضا برای برنامه‌نویسان ماهر و مسلط به زبان‌های گوناگون بالا باقی بماند. اما توسعه کم کد و بدون کد باعث می‌شوند افراد بیشتری به این حوزه ورود کنند و در گذر زمان، محدودیت‌های گوناگون در سفارشی‌سازی، تامین امنیت و مقیاس‌پذیری نیز کنار زده خواهند شد.
توسعه‌دهندگانی که رویه کم کد را در پیش می‌گیرند باید در مدت‌زمانی کوتاه، اپلیکیشن‌هایی بهینه بسازند. برای تبدیل شدن به چنین توسعه‌دهنده‌ای، نیاز به چند مهارت کلیدی مانند تفکر تحلیلی، تجربه توسعه چابک (اجایل | Agile) و آشنایی با مدیریت دیتابیس خواهید داشت. این مهارت‌ها به شما کمک می‌کنند وظایف خود در محیظ توسعه کم کد را به شکلی موثر پیش ببرید.
از مهم‌ترین معایب توسعه بدون کد می‌شود به محدودیت‌های مختلف در سفارشی‌سازی، فرایند یادگیری اندک دشوار، محدودیت‌های یکپارچه‌سازی با سایر اپلیکیشن‌ها و مقیاس‌ناپذیری برای اپلیکیشن‌های پیچیده اشاره کرد.
آمار و ارقام نشان می‌دهند که ارزش بازار پلتفرم‌های توسعه کم کد، تنها در آمریکا معادل ۲۲.۵ میلیارد دلار است و انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۴، این رقم به ۳۲ میلیارد دلار برسد.
شایان ضیایی
